Referendum o teritorijalnoj i političkoj autonomiji Albanaca u Preševu, Bujanovcu i Medveđi, najviši je i najznačajniji politički akt pripadnika albanske nacionalne zajednice u Srbiji.
Odluku o održanju Referenduma doneli su učesnici „Skupštine za proglašenje Referenduma za teritorijalnu, političku i kulturnu autonomiju Albanaca u Preševu, Bujanovcu i Medveđi“. Skupštinu su činili 96 delegata partija, društava i udruženja iz ove tri opštine. Skupština, kojom je predsedavao Ibrahim Kadriu, profesor filozofije iz Preševa, održana 16. februara 1992. godine u Preševu.
Sam Referendumu je održan 1. i 2. marta 1992. godine. Albanci su se izjašnjavali na 71 mestu, a u spisku je bilo upisano 45.000 punoletnih građana , među kojima su bili i oni koji privremeno rade u inostranstvu. Glasalo se u privatnim kućama i na otvorenom – u selima gde nije bilo policije.
Na glasačkim listićima sa referendumskim pitanjem „Da li ste za teritorijalnu političku autonomiju Albanaca u Preševu, Bujanovcu i Medveđi sa pravom priključenja Kosovu“, preko 41.000 Albanaca, odnosno 97 odsto, zaokružili su odgovor „Da“, – saopštili su kasnije organizatori, čime je bio ispunjen osnovni cilj Referenduma.
U ovakvoj, skoro plebiscitarnoj odluci, sintetizovan je zahtev Albanaca koji je ranije formulisan na brojnim skupovima građana, te članova i simpatizera političkih subjekata sa područja ove tri opštine.
„U slučaju promene granica između konstitutivnih jedinica bivše jugoslovenske federacije, Albanci iz ovih triju opština će se opredeliti za priključenje Kosovu, naravno, u okviru demokratskih procesa rešavanja jugoslovenske krize“ – zapisano je u saopštenju od 24. februara 1992. godine koje je potpisao profesor Ibrahim Kadriu, predsednik Skupštine za proglašenje Referenduma.
No, bez obzira na tu činjenicu, rezultat Referenduma nisu priznali ni država, ni međunarodna zajednica.
Bilo kako bilo, od tada do danas, rezultati Referenduma iz 1992. godine su političko i društveno polazište za definisanje statusa Albanca juga Srbije, pa se, s tim u vezi, uglavnom sve političke partije redovno pozivaju na njegove rezultate.
Radoman Irić
Napomena: Prenošenje teksta ili delova teksta nije dozvoljeno bez kontakta redakcije i odobrenja autora feljtona.
