Na današnji dan, 8. avgusta 2023. godine počela je sa radom vranjska Gimnazija. Povodom velikog jubileja 142 godine ove obrazovne ustanove prenosimo Vam autorski tekst direktorke škole Suzane Mišić Stanković i profesora istorije Nenada Stojilјkovića.
Vranjska gimnazija ove godine obeležava 142 godine svog postojanja i rada. Te davne 1881, tri godine posle oslobođenja Vranja od osmanske vlasti, rešenjem ministarstva prosvete Stojana Novakovića od 5. avgusta u Vranju je počela da radi gimnazija, što je dočekano sa velikim oduševlјenjem u tadašnjoj čaršiji. Znamo da je Vranjska gimnazija svoj rad počela u Deliver-begovim konacima, verovatno kompleksu zgrada koje danas Vranjanci znaju kao Pašini konaci i u tim prostorijam će raditi narednih pola veka.
Po okončanju Velikog rata, zbog povećanja broja dece, ali i neodgovarajućih uslova u kojima je do tada Gimnazija radila pokrenuta je inicijativa da se izgradi namenska zgrada. Temelј za novu zgradu, u kojoj se Gimnazija i dan danas nalazi, je osvećen na Vidovdan 1931. godine, a zgrada je završena dve godine kasnije, i septembra 1933. godine đaci su prvi put seli u nove klupe. U novoj zgradi je bilo prostora za sve školske aktivnostgi, a škola je dobila i za tadašnje vreme veoma modernu fiskulturnu salu, učionice, kabinete kao i laboratorije za eksperimente. Posle temelјne rekonstrukcije, koja je završena 2013. godine, Vranjska gimnazija je postala ustanova u kojoj se nastava izvodi uz primenu inovativnih nastavnih modela, čuvajući tradicionalni model gimnazijskog obrazovanja.
Sama zgrada Gimnazije, predstavlјa jednu od arhitektonski najlepših gimnazija u Srbiji. Jedno od obeležja koje je izdvaja od drugih Gimnazija su i sedam poprsja velikana: Vuka Stefanovića Karadžića, Borisava Stankovića, Ivana Gundulića, Svetog Save, Ivana Mažuranića, Franca Prešerna i Petra Petrovića Nјegoša koji se nalaze na fasadi, na drugom spratu iznad ulaza, ispod kojih učenici Gimnazije svakog dana prolaze pri ulasku u školu.
Gimnazija je tokom vremena menjala svoje nazive od „Vranjska niža gimnazijaˮ, „Kralјevsko- srpska niža gimnazija u Vranjuˮ, Gimnazija „Nemanjinaˮ, „Gimnazijaˮ, da bi današnji naziv Gimnazija „Bora Stankovićˮ ponela 1959. godine, ali je među Vranjancima i učenicima jedna i čuvena „Vranjska gimnazijaˮ.
Tokom tog perioda kao nastavnici ili kao učenici kroz vranjsku gimnaziju su prošle brojne danas poznate i cenjene ličnosti u nauci, kulturi, umetnosti, medicini i ostalim oblastima, koje su svojim radom pokazale stepen društvene organizovanosti i obeležile jedno istorijsko razdoblјe po duhovnoj i kulturnoj osnovi.
U knjizi „Znamenite ličnosti vranjske Gimnazijeˮ, koja je izašla povodom 140 godina rada i postojanja ustanove opisani su životi i dela vranjskih gimnazijlaca: Bore Stankovića, Jaše Prodanovića, Đorđa Tasića, Ljube Davidovića, Koste Todorovića, Miolјuba Kičića, Svete Simića, Radoja Domanovića, i još mnogo velikana, čiji su životi i dela ostavila veliki trag u istoriji.
Tokom 142 godine, u školi su radile brojne sekcije i udruženja učenika, a tako je i danas. Pored redovnih nastavnih aktivnosti učenici su uklјučeni u brojne sekcije: dramsku, sportsku, ekološku, besedništvo i druge. Škola ima i svoj hor koji učestvuje u obeležavanju skoro svih važnih događaja. Sami učenici, kroz Đački parlament ali i van njega imaju mogućnost da predlažu brojne aktivnosti i škola im uvek pomaže u realizaciji istih. Gimnazijalci su do sada organizovali više sportsko-humanitarnih turnira, predstava, književnih večeri, takmičenja, akademija…
Učenici Gimnazije ostvaruju i značajne rezultate iz svih predmata u kojima se takmiče i donose svake godine veliki broj nagrada sa republičkih takmičenja. U ovoj školskoj godini je bilo osvojenih oko 40 republičkih mesta, a ove godine Gimnazija je bila domaćin i organizator Državnog takmičenja iz fizike koje je okupilo više od 600 učenika i oko 200 njihovih mentora iz cele Srbije. Gimnazija pored redovnih ekskurzija organizuje i brojna studijska putovanja, odlazak na Sajam nauke, Sajam knjiga, kao i izlete sa posetom kulturno-istorijskim spomenicima. Takođe, uklјučena je i u brojne domaće i međunarodne projekte na kojima su angažovani nastavnici i učenici.
Gimnazija danas, je moderna obrazovno-vaspitna ustanova koja se brine da učenicima stalno pruži maksimalne uslove za pobolјšanje i usavršavanje obrazovnih kapaciteta i na taj način ih sprema za budući akademski život i još veća profesionalna dostignuća. U okviru škole 2019. godine formirana je „Zadužbina Olge i Nikole J. Dinića, potpukovnika u penziji iz Vranjaˮ koja svake godine povodom Savindana novačno nagrađuje učenike Gimnazije za najbolјe temate. Danas škola ima svoju mladost koja broji 760 učenika, koji su raspoređeni na osnovu svojih želјa i sposobnosti u tri smera: društveno-jezički, prirodno-matematički i specijalno IT odelјenje za učenike sa posebnim sposobnostima za računarstvo i informatiku. Nјihov rad i intersovanja prate 90 profesora u nastavi trudeći se da jačaju kompetencije učenika, razvjaju njihove sposobnosti i otkrivaju talente.
O Gimnaziji, njenim đacima i profesorima zabeleženo je nekoliko mišlјenja dragocene i trajne vrednosti. U sećanju Bore Stankovića: „Moji profesori, koji su bili nastavnici u mom zabačenom Vranju, Ljuba Davidović, Jaša Prodanović, Sveta Simić i drugi, polaskani uspehim svoga đaka odmah su me prihvatili u mom prvom književnom radu.ˮ Otac srpske diplomatije Ljuba Davidovića, nekadašnji direktor vranjske gimnazije i potonji predsednika Kralјevine Jugoslavije u čak tri mandata, jednom je rekao: „Bolјe dece od vranjskih đaka nisam imao za vreme moga službovanja kao profesor i direktor Gimnazije. Mirna deca, svi dobri i odlični, svi su postali ugledni lјudi i svi zauzeli lepe položaje u državnoj službi. Ima ih lekara, profesora, inženjera, sudija, oficira i profesora univerziteta.ˮ
Kroz sećanje akademika Koste Tordorovića: „Vranje se ne da zaboraviti. Ja sam u njemu kao gimnazist proveo najlepše svoje mladalačke dane. Nigde i nikada u životu nisam imao takvih drugova kao u vranjskoj gimnaziji.ˮ
Najlepši opis Gimnazije dao je Boško Babović u svom sećanju: „Gimnazijsko zdanje, u toj i takvoj sredini, sasvim se izdvajalo. Na uvišici, visoka i lepa, skoro naslonjena na gradski park, s velikim i neozelenjenim prostorom ispred sebe, na kome su se nalazili samo temelјi još pre rata započetog Doma kulture – Gimnazija se videla sa svih strana. Usamlјena i prostrana, kao da je dominirala celim gradom“.
Danas smo mi svedoci njene tradicije, lepote i važnosti u istoriji grada Vranja čiji je ona neraskidivi deo. Decenijama, godinama i skoro vek i po ona beleži dane, teške i lepe, beleži sećanja, uspomene, vreme pod okupacijom, heroje, znamenite učenike i profesore, istaknute predavače, dobrotvore i njena misija i dalјe postoji i sprovodi se.