Bugarski car Simeon Veliki je umro 927. godine, što je dovelo do velikih političkih promena na Balkanu. Prva promena je bila ta da je novi bugarski car Petar I (927—969) zaklјučio mirovni ugovor sa Vizantijom čime je bar pribremeno okončan višedecenijski sukob dve države.
Što se tiče dešavanja na prostoru Srbije nakon Simeonove smrti, Časlav je sa četvoricom pratilaca pobegao iz Preslava u Srbiju verovatno negde oko 930. godine. Vrativši se u Srbiju, uz vizantijsku podršku počeo je da obnavlјa kako državu, tako i vrhovnu vlast nad srpskim kneževinama.
Porfirogenit navodi da je Časlav u Srbiji zatekao samo pedesetak muškaraca bez žena i dece, koji su preživlјavali loveći, ali istoričari odbacuju ovakav opis prilika kao nerealan. On navodi da su srpske izbeglice iz okolnih zemalјa (Bugarska, Hrvatska i druge) počele da se vraćaju u zemlјu nakon Časlavovog povratka, posebno ističući da je deo Srba pobegao iz Bugarske u Carigrad. Nјih je piščev tast i savladar Roman Lakapin zaodenuo i obdario, nakon čega ih je poslao u Srbiju.
Poslednje godine Časlavove vladavine, njegove borbe sa Mađarima i pogibija, opisane su u „Letopisu Popa Duklјanina“. Iako se istoričari slažu da je to delo nepouzdano i fantastično, pogotovo u delovima koji se odnose na vreme pre sredine XI veka, smatra se da bi ovi delovi mogli biti istorijski tačni, pošto odgovaraju tadašnjem stanju na Balkanskom poluostrvu.
Prema navodima Letopisa, mađarski velikaš Kiš je upao sa vojskom u Bosnu i započeo plјačkanje i pustošenje te oblasti. Srpski knez je sakupio vojsku i sukobio se sa mađarskim snagama u Drinskoj županiji, pored same reke (verovatno nizvodno od današnje Foče). U borbama je poginuo sam Kiš, a mađarske snage su potučene do nogu. Kišova udovica je nakon toga zatražila od mađarskog kralјa vojsku, da bi osvetila smrt svog muža. On joj je dao veliku vojsku sa kojom se uputila u Srem (današnja Mačva) i u iznenadnom noćnom napadu na srpski logor, Mađari su zarobili Časlava. Prema naredbi Kišove udovice, Časlavu i svim njegovim srodnicima, koji su takođe zaroblјeni, su zavezane noge i ruke, nakon čega su živi bačeni u reku Savu.
Nakon smrti kneza Časlava, njegova država se raspala na manje kneževine, koje su nastavile svoje postojanje nezavisno jedne od drugih. Tokom njegove vladavine srušena i opustošena Srbija je obnovlјena iz temelјa i predstavlјala je regionalnu silu. Zbog toga se smatra jednim od najznačajnijih vladara iz porodice Vlastimirovića.
Kraj desetog veka doveo je do velikih promena na vizantijskom prestolu. Sukobi oko prestola su završeni pobedom Nićifora II Foke (963—969). On je koji je iskoristio slabost Bugarske i 965. godine odbio da plati Bugarima ugovoreni porez koji je plaćan Bugarim još od vremena bugarskog cara Samuila. Kroz savez sa kijevskim knezom Svjatoslavom I (945—972) uspeo je da eleiminiše opasnost od Bugarske na taj način što je Svjatoslav 968. godine na kratko, zauzeo Bugarsku.
Sledeće godine (969) došlo je do državnog udara u Vizantiji u kome je Foka zbačen i ubijen, a novi car je postao, takođe vojskovođa, Jovan I Cimiskije (969—976). On je poveo rat protiv Rusa i odlučnim pobedama 971. godine je uspeo da ih suzbije, a posle opsade Silistrije (u julu iste godine) i protera sa Balkana. Međutim, on je 10. januara 976. godine, preminuo, verovatno od tifusa, a vlast su preuzeli mladi sinovi Romana II (959—963), osamnaestogodišnji Vasilije II (975—1025) i šesnaestogodišnji Konstantin VIII (1025—1028), što je dovelo do građanskog rata oko vlasti u Vizantiji.
Cimiskijeva smrt i slablјenje centralne vlasti, dovelo je do podizanja velikog slovenskog ustanka u Makedoniji, na čijem čelu su se našli sinovi lokalnog gospodara Nikole: David, Aron, Mojsije i Samuilo. Tokom pobune u borbama su poginuli David i Mojsije, dok su Aron i Samuilo uspeli da proteraju Vizantince iz Makedonije. Među braćom je posle toga došlo do neslaganja i sukoba (razlog sukoba je bilo ili Aronovo zalaganje za postizanje sporazuma sa carem Vasilijem II ili njegova želјa da preuzme vlast), koji su se okončali Aronovim ubistvom, koje je naredio Samuilo.
Podizanje pobune, čiji je cilј bilo stvaranje slovenskog carstva na tradiciji prvog bugarskog carstva privukla je ustanku nekadašnje bugarske prinčeve Borisa (969—971) i Romana koji su živeli u Carigradu. Tokom puta Boris je ubijen, jer su Bugari, zbog grčke odeće, pomislili da je Vizantinac, dok je Roman uspeo da dođe do Vidina i da se nakon toga poveže sa ustanicima. Ipak Samuilo mu nije predao vlast jer je Roman bio kastriran, što ga je, po srednjovekovnim shvatanjima, činilo nesposobnim za vladanje. Roman se zadovolјio položajem namesnika u Skoplјu koje je, između 1002. i 1004. godine, predao Vizantincima.
Samuilo je nastavio da proširuje svoje zemlјe koristeći se unutrašnjim sukobima u Vizantiji i njenom zauzetošću na drugim stranama, prvenstveno pobunama u Maloj Aziji. Već 979. godine prodire u Tesaliju i neuspešno opseda Larisu, koju uspeva da zauzme 985. ili 986. godine, posle čega je preselio tamošnje Slovene u Makedoniju. Širenje slovenskog ustanka primoralo je mladog cara Vasilija II da 986. godine krene na Sofiju, koja je tada bila najistočniji Samuilov posed. Međutim, Vizantinci nisu otpočeli opsadu grada, već su zadovolјili blokadom koju su posle tri nedelјe morali da prekinu zbog nedostatka hrane i povuku se ka Carigradu. Tokom povlačenja, ustanička vojska ih je, predvođena samim Samuilom, sačekala u klancima Trojanovih vrata (bitka kod Trojanovih vrata) i potukla ih do nogu 17. avgusta 986. godine. Posledica ovog poraza bilo je izbijanje novog građanskog rata u Vizantiji, koji je paralisao svaki pokušaj da se ustanak uguši.
Izvori o dešavanjima u srpskim kneževinama tokom druge polovine X veka praktično i ne postoje. Na osnovu jednog olovnog pečata, zna se da je jedan od knezova Duklјe u ovo doba bio izvesni Petar, za koga neki procenjuju da je vladao od 971. do 990. godine.
Jedan od njegovih naslednika bio je svakako i Jovan Vladimir (oko 990—1016), koji je zavladao Duklјom početkom poslednje decenije X veka. Nјegova država je, kao i susedne srpske oblasti koje su tada bile vizantijski vazali, bila neposredno ugrožena širenjem Samuilove države, zbog čega se smatra da je on mogao da 992. godine uputi brodovima poslanstvo caru Vasiliju II.
U istorijskim izvorima nema podataka o tome ko je ovo poslanstvo uputio, iz koje srpske oblasti i koji mu je bio cilј, ali se smatra je najverovatnije reč bila o dogovaranju zajedničke akcije protiv Samuila. Srpske poslanike su, tokom plovidbe, presreli i zarobili arapski gusari, tako da su oni tek 993. godine uspeli da stignu u Carigrad. Detalјi pregovora nisu poznati, ali su se svega nekoliko godina kasnije, oko 998. godine, Duklјa i ostale srpske oblasti našli na udaru Samuilovih snaga.
Prema navodima Vladimirovog žitija, očuvanog u sklopu „Letopisa Popa Duklјanina“, on se sa vojskom i narodom povukao ispred Samuila na planinu Oblik iznad Skadra. Samuilove snage su opkolile planinu, a žitije dalјe navodi da se Vladimir potom predao da bi sprečio nepotrebne pogibije svojih i Samuilovih lјudi. Izvesno je da se posle Drača i Duklјa, krajem X veka, našla u sastavu Samuilove države. On je posle osvajanja Duklјe, nastavio svoj pohod ka severozapadu, duž jadranske obale. Tokom njega je neuspešno opseo Ulcinj, posle čega je, prema dubrovačkim analima, pobesneo i iskalio svoj bes po Primorju. Nјegove snage su spalile Kotor i Dubrovnik i došle do Zadra, posle čega se Samuilo uputio u unutrašnjost Balkanskog poluostrva i na povratku, ka središtu svoje države, priklјučio je Bosnu i Rašku svom carstvu.
Iako se suprotstavio njegovom osvajanju, Samuilo je Jovana Vladimira vratio na čelo Duklјe. U istorijskim izvorima se njegovi razlozi ne navode, ali se u Vladimirovom žitiju daje romansirani prikaz dešavanja. Prema njemu, Samuilova ćerka Kosara (Teodora) je nosila vodu zaroblјenicima u tamnici i zagledala se Jovana Vladimira. Ona je saznala da je reč o plemiću i zatražila je od oca da ga oslobodi i oženi ga njom, što je Samuilo i uradio. Samuilo je posle venčanja svoje kćerke za Jovana Vladimira njega vratio na vlast u Duklјu, dok je njegovog strica Dragomira vratio na vlast u Travuniju.
Početak X veka je doneo niz vizantijskih pobeda nad Samuilom i slablјenje njegove vlasti. Konačni slom njegove snage su doživele 29. jula 1014. godine na planini Belasici, kod današnje Strumice. Vasilije II je posle bitke na Belasici naredio da se zaroblјeni vojnici (savremeni izvori navode cifre od 14.000 i 15.000 (kasniji izvori 8.000), koje se smatraju preteranim) podele u grupe po 100 lјudi, okuju i oslepe, a da se svakom stotom ostavi po jedno oko da bi mogao da ih vodi nazad. Upravo zbog toga vizantijski car Vasilije II je prozvan Bugaroubica (jer se Samuilo proglasio za cara Bugarske, pozivajući se na tradicije Simeonove države), dok je sam Samuilo doživeo srčani udar kada je video svoju osleplјenu vojsku i umro dva dana kasnije, 6. oktobra 1014. godine.
Nasledio ga je sin Gavrilo Radomir (1014—1015), koga je u lovu, u avgustu ili septembru, 1015. godine ubio njegov brat od strica Arona (koji je ubijen po Samuilovom naređenju), Jovan Vladislav (1015—1018) i preuzeo vlast.
Vladislav je potom pozvao Jovana Vladimira u Prespu, pod zakletvom da mu neće biti učinjeno ništa nažao. Prema navodu njegovog žitija, Jovan Vladimir je došao i na vratima crkve je ubijen po Vladislavlјevoj naredbi 22. maja 1016. godine.
Istorijski izvori ne donose podatke o njegovoj smrti, dok se u žitiju navodi da je njegova supruga prenela i sahranila njegovo telo u manastiru Bogorodice Krajinske na Skadarskom jezeru, u kome se potom zamonašila.
Sam Vladislav je prvobitno sklopio mir sa Vizantijom, ali su borbe vrlo brzo nastavlјene. On je početkom 1018. godine poginuo pri napadu na Drač, posle čega se njegova udovica predala Vasiliju II, čime je Samuilova država i definitivno propala, iako su pojedine njegove vojskovođe i pored toga, nastavile dalјu borbu protiv Vizantije.
