Istorijski arhiv „31.januar“ u Vranju izdao je kapitalno delo, publikaciju „Manastir Sv. Prohor Pčinjski 1903-1973. – Analitički inventar – Knjiga prva“, čiji je autor viši arhivista Miroljub Stojčić, koji blizu dve decenije radi u ovoj ustanovi, a na priređivanju ovod dela radio je pet godina.
U godini kada manastir Svetog Prohora Pčinjskog, Srpska pravoslavna crkva i Republika Srbija obeležavaju veliki jubilej – 950 godina od osnivanja manastira za vreme vizantijskog cara Romana IV Diogena i 700 godina smrti njegovog drugog ktitora, kralјa Stefana Uroša II Milutina, pred istraživačima se nalaze nova saznanja i podaci o burnoj istoriji ovog drevnog duhovnog središta.
Pitanje mogućnosti uvida u arhivsku građu manastira Svetog Prohora Pčinjskog prvi put je postavlјeno već nakon nekoliko meseci od početka rada vranjskog arhiva, na sastanku Saveta Državnog arhiva održanom 27. juna 1963. godine.
Šesnaest godina kasnije, 13. jula 1979. godine, deo arhivske građe ove čuvene srpske svetinje preuzet je, bez preciznog popisa, u Istorijski arhiv „31. januar“ u Vranju . Četiri decenije je, u nesređenom stanju, arhivski fond manastira Svetog Prohora Pčinjskog delio sudbinu vranjskog arhiva u više seoba i izmeštanja.Kategorisan kao arhivski fond od velikog značaja, predstavlјa jedan od najznačajnih fondova koji se čuvaju u Istorijskom arhivu „31. januar” u Vranju – kaže autor Stojčić.
Arhivski fond „Manastir Sveti Prohor Pčinjski 1903-1973.” sadrži 76 knjiga i 2.218 predmeta nastalih 1903, 1914-1915, 1918-1941, 1945, 1947, 1949, 1955, 1958, 1960, 1972. i 1973. godine.
Analitički inventar arhivskih predmeta ovoga fonda podelјen je u dve knjige. U prvoj knjizi, koja je ugledala svetlost dana nalazi se spisak svih knjiga i 870 analitičkih opisa predmeta nastalih u periodu od 1903. do kraja 1930. godine, s tim što glavnu celinu čine spisi nastali od 1920. do kraja 1930. godine, jer je iz perioda pre 1920. godine sačuvano svega jedanaest predmeta – pojašnjava Miša Stojčić.
Analitički inventar arhivskih predmeta ovoga fonda podelјen je u dve knjige. U prvoj knjizi, koja je ugledala svetlost dana nalazi se spisak svih knjiga i 870 analitičkih opisa predmeta nastalih u periodu od 1903. do kraja 1930. godine, s tim što glavnu celinu čine spisi nastali od 1920. do kraja 1930. godine, jer je iz perioda pre 1920. godine sačuvano svega jedanaest predmeta – pojašnjava Miša Stojčić.
Druga knjiga na kojoj se radi, i očekuje se da do kraja godine i ona uđe u štampu, daje analitički prikaz 1.348 arhivskih predmeta nastalih u periodu od 1931. do 1973. godine, ali i u ovoj knjizi glavnu celinu čine predmeti nastali u četvrtoj dekadi dvadesetog veka, tj. od 1931. do kraja 1940. godine. Nakon ovog perioda sačuvano je svega četiri predmeta sa početka 1941. godine, 41 priznanica iz 1945, četiri predmeta iz 1949, dva iz 1955. i po jedan iz 1947, 1958, 1972. i 1973. godine.
Arhivska građa sadrži odluke Srpske pravoslavne Patrijaršije, Svetog Arhijerejskog Sinoda i Svetog Arhijerejskog Sabora Srpske pravoslavne crkve, izveštaje o manastirskom kompleksu i manasti-rskoj imovini, predmet u vezi sa sudskim sporom oko manastirske šume „Kozjak“, sporom sa Albancima oko manastirskog imanja u selu Crnotincu kod Preševa, budžete manastira, konduit liste bratstva i nastojatelјa manastira, dokumenta o izdavanju manastirskog imanja pod zakup, o otvaranju i postojanju osnovne škole pri manastiru, o izgradnji puteva i mostova u okolini manastira, o uklanjanju ruševina crkvice-kosturnice posvećene Sv. Jovanu iz manastirske porte i druga, kao i pisanu korespodenciju:
Najstariji dokument je Spisak obligacija dužnika manastira Sv. Prohora Pčinjskog koje nisu naplaćene, predat advokatu Aleksandru R. Hristiću iz Vranja radi naplate duga, datiran na 3. januar 1903. godine. Sačuvan je i prepis ovog dokumenta za koji je utvrđeno da nije veran originalu. Najstarije dugovanje, po ovom spisku, datira iz 12. decembra 1880. godine, dok je poslednje ubeleženo dugovanje datirano na 1. januar 1900. godine – iznosi detalj iz knjige autor.
I u prvoj i u drugoj knjizi prikazani su faksimili značajnijih arhivskih dokumenata.Svaku od knjiga prate Registar pojmova, Registar geografskih pojmova, Registar ustanova i Registar ličnih imena.
Kako objašnjava autor, s obzirom na to da ovaj arhivski fond sadrži pisanu korespo-denciju manastira Svetog Prohora Pčinjskog sa Duhovnim sudom u Skoplјu, Pravoslavnom Mitropolijom Skopskom, Eparhijom Skopskom, zatim dokumenta o formalno-pravnim odnosima sa Filijalom Državne Hipotekarne banke u Skoplјu, dokumenta o manastirskoj imovini na teritoriji Republike Severne Makedonije u Skoplјu, Kumanovu, Velesu, dokumenta o povezanosti sa manastirima na Skopskoj Crnoj Gori, manastirima Sv. Nauma u Ohridu, Sv. Atanasija u Leški i mnogima sa teritorije Republike Severne Makedonije, objavlјivanje ove građe ima, ne samo nacionalni, već i regionalni i međunarodni značaj.
Uvodnu reč za publikaciju dao je Dejan Ristić, istoričar i arhivista, nekadašnji upravnik Narodne biblioteke Srbije i državni sekretar u Ministarstvu kulture i informisanja RS, dok je recenzent dr Radovan Pilipović, direktor Arhiva Srpske pravoslavne crkve.
U uvodnoj reči Dejan Ristić je između ostalog naglasio doprinos Srpske pravoslavne crkve u oblasti prosvete, kulture, nauke i umetnosti
Pod time, pre svega, podrazumevamo činjenicu da su upravo u njenom okrilјu osnovane prve škole, biblioteke, skriptorijumi, ikonopisačke, freskopisačke i druge umetničke radionice, i to kao dragocena središta kulture, umetnosti, nauke i obrazovanja.Takođe, u više oblasti umetnosti doprinos naše crkve je prvorazredan, imajući tu u vidu istinska remek-dela arhitekture, slikarstva, vajarstva, kaligrafije i dr. – napisao je Ristić.
Recezent dr Radovan Pilipović, kaže da je zahvalјujući trudu „uvaženog kolege Mirolјuba Stojčića i manastir Sv. oca Prohora Pčinjskog našao među onim srpskim svetinjama i duhovnim centrima čije je arhivsko nasleđe popisano“.
Nјegova knjiga „Manastir Sveti Prohor Pčinjski 1903–1973 (analitički inventar)” biće prepoznata u stručnoj arhivističkoj literaturi kao dragocen popis svih arhivskih jedinica koje su nastale u kancelarijskom poslovanju manastira i korespodenciji manastirske uprave sa višim crkveno-upravnim instancama – stoji u recenziji knjige.
Mirolјub Stojčić rođen je 1977. godine u Gnjilanu. Osnovnu školu završio je u Prokuplјu, gimnaziju u Leskovcu. Profesor je razredne nastave i viši arhivista. U Istorijskom arhivu „31. januar“ u Vranju radi od 2003. godine.
Nakon sticanja stručnog zvanja arhiviste, 2004. godine, radio u Službi evidencije i zaštite arhivske građe i registraturskog materijala van arhiva do 2008. godine, kada je kao nova etapa razvoja vranjskog Arhiva, formirana Služba digitalizacije, kao zasebna služba u unutrašnjoj organizaciji Istorijskog arhiva „31. januar”. Tada je imenovan za prvog rukovodioca ove službe. Na ovim poslovima radio, do ukidanja Službe digitalizacije u vranjskom arhivu 2018. godine. Trenutno radi u Službi sređivanja i obrade arhivske građe Istorijskog arhiva „31. januar” u Vranju.Jedan je od saradnika na veb sajtu koji se bavi arhivistikom i arhivskom strukom „Arhivistika”– www.arhivistika.edu.rs.
Od 1998. godine redovan saradnik književne manifestacije „Borina nedelјa” i nosilac plakete „Borin pečat”; Član Stručnog saveta Arhiva u Vranju od 2008-2018. godine;Predsednik Aktiva Društva arhivista Srbije u Istorijskom arhivu u Vranju od 2010. do 2014. godine. Jedan od zamenika predsednika SUBNOR-a Vranje. Živi i radi u Vranju.
