Problem vršnjačkog nasilja, tačnije porast broja slučajeva, institucionalno treba rešavati, ali ne zapostaviti ni porodicu koja ima ključnu ulogu u prevenciji. O tome kako se ovi slučajevi tretiraju, zbog čega je važna prevencija i kolika je uloga roditelja i prosvetnih radnika u ovom procesu razgovarali smo sa Marijom Dodić koja je spec. pedagog voditelј slučaja u Službi za zaštitu dece i mladih u vranjskom Centru za socijalni rad.
VOM: Sve češće se suočavamo sa vršnjačkim nasiljem na teritoriji grada, kakav je Vaš utisak da li je evidentan porast broja slučajeva ili se prosto više o tome govori van istitucija vezanih za rešavanje ovakvih slučajeva?
MARIJA DODIĆ: U poslednjih godinu dana u Centru za socijalni rad u Vranju evidentan je porast broja prijava vršnjačkog nasilјa koji se može dovesti u vezu i sa tim što su ovi slučajevi bili medijski propraćeni. Čak se o pojedinim slučajevim, saznalo i iz medija. Porast broja prijava direktno je vezana i za tragična dešavanja u društvu i iz toga proizvedenog straha institucija, kao i pojedinaca iz institucija o posledicama neadekvatnog reagovanja, ukoliko su prijave već bile evidentirane ali su rezultati izostali, na primer na nivou škole.
VOM: Vi ste veliki zagovornik rada na prevenciji, zbog čega je prevencija važna?
MARIJA DODIĆ: Prevencija je proces pravilnog usmeravanja ne samo pojedinca koji ispolјava neadekvatno društveno ponašanje, već smernice jednog društva za usvajanje privatlјivih oblika ponašanja lјudi, a samim tim i proces usvajanja poželјnih društvenih vrednosti. Za jedno društvo to nisu samo lјudski, vrednosni i životni momenti, već i finansijski. Ako bi sada istražili koliko se na godišnjem nivou izdvajaju resursi za lečenje, tretmanisanje i/ili sankcionisanje nekog neprihvatlјivog ponašanja ali i rehabilitaciju, lečenje i tretmanisanje žrtava, značaj prevencije je jasan. Zbog toga bih i rekla da je preventivni rad besplatan (apsolutno ne košta, a puno daje)
VOM: Kako se u okviru Centra za socijalni rad može raditi na prevenciji?
MARIJA DODIĆ: Centar za socijalni rad je institucija koja je koordinator svih aktivnosti koji su usmereni na adekvatan pristup vršnjačkom nasilјu, tanije na rad sa počiniocem i njegovom porodicom ali i sa žrtvom vršnjačkog nasilјa. Potreba za prevencijom nekog ponašanja koje bi eventualno moglo da dovede do nasilјa u vršnjačkoj grupi, može da se prepozna i pre evidentiranja slučaja. U Centru za socijalni rad rizična ponašanja dece se evidentiraju prilikom procene stanja i potreba dece u postupanju po drugim prijavama (npr. po zahtevu Suda, prijavama nasilјa u porodici, zanemarivanja dece). Međutim, izuzetno je važno imati u vidu činjenice, da je to dete koje dođe na evidenciju Centra, već neprilagođeno i neadekvatno ponašanje ispolјavalo u porodici, u vrtiću, vršnjačkoj grupi-školi i da nekad kasna reakcija porodice i drugih institucija koje su trebale da se bave uzrocima takvog ponašanja deteta, ima za posledicu da rad nije efikasan u trenutku kada je dete već usvojilo takve obrasce ponašanja. Posebno što je nereagovanjem ili neadekvatnimn reagovanjem detetovo ponašanje kao takvo postaje prihvaćeno u porodici, školskoj i socijalnoj sredini, pa tako etiketiranom detetu ne preostaje ništa drugo nego da se ponaša onako kako od njega svi i očekuju, dakle loše. Centar za socijalni rad teško da može prevenirati buduće neadekvatno ponašanje deteta ukoliko ne postoji istovremena i kontinuirana saradnja svih aktera koji su važni u životu deteta porodice, škole, zdravstvenog sistema ali i vršnjačke grupe u kojoj dete svakodnevno boravi.
VOM: Kolika je uloga roditelja, a kolika nastavnog kadra u smislu preventivnog delovanja?
MARIJA DODIĆ: Uloga roditelјa je klјučna u oblasti preventivnog delovanja. Uglavnom su roditelјi ti koji mogu prvi da uoče promene u ponašanju svog deteta i reaguju, razgovaraju ili potraže stručnu pomoć. Praksa govori da su najčešće roditelјi deteta koje ispolјava nasilјe u vršnjačkoj grupi prezaštićujući ili zamerujući, čak i zlostavlјajući. Rizični faktori vršnjačkog nasilјa su porodično okruženje, same osobine deteta, školska sredina, a veliki je uticaj i medija. Deca koja su emocionalno zanemarena ili izložena emocionalnom nasilјu, alkoholizmu nekog člana porodice, nasilјu u porodici, kasnije tokom svog razvoja ispolјavaju neprilagođenost zahtevima škole i društva, ne poštuju autoritete, nemaju stah od kazni. Mediji direktno utiču na način što plasiranjem nasilnog i agresivnog sadržaja, smanjuju osetlјivost na nasilјe kao takvo , na posledice nasilјa i na njihovu saosećajnost jer odrastaju uz nasilјe kome svakodnevno prisustvuju kroz porodicu ali i kroz medije. Nastavni kadar i stručne službe škole su, pored roditelјa, najznačajniji akteri prevencije. Prvenstveno jer mogu pratiti i procenjivati ponašanje deteta svakodnevno, mogu uspostaviti neposredne kontakte sa roditelјima, a da pri tom deluju kao „prijatelјi“ porodici. Na žalost, roditelјi imaju drugačiju konotaciju podrške Centra za socijalni rad iz neznanja ili predrasuda koje im plasira socijalna sredina. Zbog toga škola, kao detetova prva sredina, posle i van porodične, može i mora na vreme uočavati takva ponašanja dece i raditi na prevenciji sa decom koja su u riziku da ispolјe nasilјe u vršnjačkoj sredini, a kasnije neretko i u svojoj porodičnoj i široj socijalnoj sredini.
